گفت وگو، چشم اسفنديار زندگي هاي خانوادگي و اجتماعي مردم

منيره غلامي توکلي

 گپ زدن، دور هم نشيني، ديدارهاي گاه و بي گاه در بعداز ظهر هاي طولاني تابستان و شب نشيني هاي هميشگي در شب هاي بلند زمستان، خوردن ميوه هاي نوبرانه و شنيدن حکايات زيبا و جويا شدن از احوالات يکديگر، قسمتي از سبک زندگي و حيات اجتماعي مردم ايران بوده است.

صحن امامزاده ها، تکايا، هيئت هاي مذهبي خانگي و حتي مراکز چون حمام ها و باغ ها و بازارها و بازارچه هاي محلي نيز علاوه بر کاربردهاي اختصاصي خود، فضا و مکاني براي مراودات اجتماعي بوده اند، حُسن اين نوع معاشرت هاي هر چند کوتاه و به قولي گپ خودماني در ديدارهاي چهره به چهره اي بود که مي توانست براي جوياي کار، شغل براي پسران و دختران مجرد، همسر و براي بيماران ملاقات کننده، دعاي خير و حتي حکيم حاذق فراهم کند.

بسياري از تصميمات مهم خانوادگي، محلي و حتي طايفه اي در دورهم نشيني هايي که ريش سفيدان قوم حضور داشتند حل و فصل مي شد و از درگيري ها و قهرهاي طايفه اي جلوگيري مي کرد، چه بسا که اگر اين همنشيني ها نبود اختلافات تا سر حد خون و خونريزي جلو مي رفت!

در اين مراودات بود که جوان ها آداب رفتارهاي اجتماعي چون احترام به بزرگ تر، نشت و برخاست با بزرگان، همنشيني با انديشمندان و خردمندان را فراگرفته و نسل به نسل آن را به يکدگير منتقل مي کردند.

اما امروزه، سبک زندگي تغييرات زيادي کرده است؛ تغييراتي که با ورود محصولات اينترنتي و شبکه هاي ماهواره اي بدون توقف! به سمت جلو پيش مي رود و داشته هاي غني فرهنگي که طول عمري به اندازه تاريخ کهن ايران دارد را تخريب مي کند.

يکي از مهم ترين داشته هاي فرهنگي ايرانيان رفت و آمدها، مراودات خانوادگي است که بيشترين سهم گفت وگو در بين اعضاي خانواده را به خود اختصاص داده بود. گفت و گوهايي که در پس آن مشکلات حل، نگاه ها بازتر، تجربيات منتقل، نظرات ارائه و از همه مهتر شناخت ها کافي مي شد. يکي از نتايج گفت وگو که غالباً به صورت درددل صورت مي گرفت، کسب آرامش رواني براي متکلم است. چيزي که مخاطب را سنگ صبور، محرم  راز و در قالب يک همنشين و نديم صديق ارتقا مي بخشد.

اما امروزه، مراودات اجتماعي و حتي پيوندهاي خانوادگي مجازي شده است! والدين با معلمان از طريق کانال تلگرامي ارتباط دارند، دانش آموزان نمونه سؤالات امتحاني را از طريق کانال تلگرامي مي بينند و با هم رفع اشکال مي کنند!، خريدها به صورت برخط صورت مي گيرد، پزشکان براي ويزيت بيماران وقت دهي آنلاين را فراهم کرده و گاهاً ممکن است بصورت اينترنتي هم بيمار را ويزيت کنند!

بنگاه هاي ازدواج هر چند تأييد نشده از سمت وزارت ورزش و جوانان براي مردان و زنان همسريابي مي کنند، زيباتر و عاشقانه تر اينکه کاربران شبکه هاي مختلف اجتماعي مجازي عاشق مي شوند، مجازي به خواستگاري مي روند و حقيقي زير يک سقف کمتر از يک سال زندگي مي کنند!

دور هم نشيني هاي مجازي در گروه هاي تلگرامي خانوادگي رونق مي گيرد، ديگر کمتر کسي از  بزرگتر هايي که سن و سال شان از نصب تلگرام گذشته خبر موثق دارد! انتقال فرهنگ هاي وارداتي و گاهاً سنتي از طريق شبکه هاي اجتماعي تلفن همراه صورت مي گيرد..  دعواهاي مجازي، شوخي ها و درد دل کردن هاي مجازي شده و کوتاه سخن اينکه فن آوري ايترنت و محصولات آن ما را از دنياي خاکي به دنياي مجازي برده است.

متأسفانه امروزه موبايل يار و نديم اکثريت افراد جامعه شده است. همراهي که اگر نباشد حتي اطلاعات شخصي افراد به دنبالشان نيست و با خود بيگانه اند! گوشي همراه عضو جدانشدني تمام ساعات روز افراد شده است مهم تر از مادر و پدر، همسر، اولاد ، همکار و .. اصلاً مي توان گفت يک عشق مجازي به گوشي همراه جاي خود را در دنياي ما باز کرده است! طوري که از بازار و محصولات جديد آن عقب نيفتاده بلکه سعي داريم جلوتر پيش برويم!

دست ها هيچ وقت خالي از وجود اين وسيله نيست، در دور هم نشيني هاي خانوادگي، در مترو، در پارک در مراکز خريد و .. همه جا هست و همه دائم در حال گفت وگو با به قول اهالي شبکه هاي مجازي در حال "چت کردن"؛ هستند اما ميان ماه من تا ماه گردون تفاوت از زمين تا آسمان است!

بنابر گفته مسئولان ذي ربط زمان گفت وگو در بين خانواده هاي ايراني به ويژه در بين همسران به يک ربع در شبانه روز کاهش يافته است. بين والدين و فرزندان که بايد بيشترين دقايق گفت وگو وجود داشته باشد شاهد کمترين گفت وگوهاي چهره به چهره هستيم، حتي دانشگاه ها هم در اين عرصه عقب نيفتاده و ديگر دانشجويان زانوي تلمذ در برابر استاد نمي زنند و پشت ميزها به هر شکل که دوست داشته باشند سر کلاس مجازي حاضر مي شوند.. آن وقت هست که اين پديده نامبارک يعني زندگي مجازي پيامدهايي غيرقابل جبران را به وجود مي آورد.

اعتياد به فضاي مجازي، نفوذ فرهنگي، انواع و اقسام طلاق ها، انواع و اقسام ارتباطات غيرمتعارف اجتماعي بين زنان و مردان و دختران و پسران، فحشا، خيانت، جنيات، افسردگي، جرايم مختلف اينترنتي، حتي شستشوي مغزي افراد در ابعاد مختلف فرهنگي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي ...

گفت وگو، چشم اسفنديار زندگي هاي خانوادگي و اجتماعي مردم ما شده است، وقتي گفت وگو بين دو نفر به حداقل برسد، شناخت و اعتماد به همديگر کمرنگ شده و همين امر باعث دور شدن اعضاي يک خانواده و جامعه مي شود و کم کم اين طرز تفکر که صحبت هاي يکديگر را نمي فهميم و از يکديگر درک متقابل نداريم جاي خود را به همدلي و همزباني مي دهد.

غالب شدن اين طرز فکر در بين اعضاي خانواده زنگ خطر از دست رفتن " مهارت گفت وگو" را به صدا در مي آورد در حالي که در يک خانواده سالم تمام ارتباطات و تعاملات براي استفاده حداکثري از استعدادها و توانايي‌ها است. به بياني روشن‌تر خانواده‌اي را مي‌توان خوشبخت ناميد که در آن‌ فرصت‌هاي مناسب و کافي براي گفتگو وجود داشته باشد و همه‌ي اعضاي خانواده با استفاده از فرصت‌هايي که براي‌شان در کنار يکديگر به وجود مي‌آيد و به‌کارگيري از ظرفيت‌هايي بالقوه‌اي که دارند روابط خود را تعميق و نزديک کنند.

اما روند زندگي ما به سمتي پيش مي رود که اين غريزه اجتماعي يعني گفت وگو کردن و شنيدن حرف هاي يکديگر، به نوعي پا به مرحله اکتسابي شدن مي گذارد و کتاب ها، مقالات و سخنراني هايي که همگي نشان از دغدغه مندي جامعه شناسان و دلسوزان نظام خانواده  و نظام اجتماعي دارد، به سمت و سوي  آموزش اين مهم بر مي گردد.

طوري که فهم اهميت و لذت در کنار هم بودن و گفتگوي خانوادگي نياز به آموزش  پيدا کرده! آموزشي که پيچيده و پر هزينه نيست چرا که بنيان هاي فطري و فکري اين آموزش در نهاد خانواده ها وجود دارد، فقط نيازسنجي درستي صورت نگرفته و در اولويت رفتاري قرار ندارد! در اين صورت بايد گفت: لازم است در زندگي اجتماعي، اولويت ها در ذهن افراد دسته بندي شوند و اين فهم چگونگي اولويت بندي نيز احتياج به آموزش دارد و اين مهم بر عهده اداره کنندگان جامعه است که نهاد خانواده را از تهديدها دور نمايند يا زمينه واکسينه شدن آن را فراهم کنند.

انتهاي پيام/ غ