مدلينگ نياز اجتماعي يا جرم فرهنگي

منيره غلامي توکلي
 

"مُد mode" واژه اي مقروضي از زبان فرانسه در زبان فارسي ست، که معادل انگليسي "فشن fashion  " است؛ اين واژه امروزه در نزد فارسي زبانان کاربرد بسياري يافته و معاني متعددي دارد. از جمله معاني پرکاربرد مُد در زبان فارسي مي توان به "روش" ( روش استفاده از يک محصول، يک سبک زندگي و...) يا سبک (style) پوشش، آرايش و رفتار اشاره کرد. از اين واژه مشتقاتي چون  (آلامد (a la mode به معناي « مطابق با مد روز)»؛   modelياmodeling   که هم در زبان فارسي و هم در زبان انگليسي منحصراً در حوزه مد و لباس به کار مي رود به وجود آمده است.

در معنايي عام تر "مُد" يا "فشن" به معناي سبک روزآمد و مقبول پوشش، آرايش و زندگي است که در چند دهه اخير به صورت افراطي صرفاً پوشش و آرايش غربي را که به سرعت در حال تغيير و در عين حال همراه با شکستن هنجارهاي ديني و اخلاقي‌است به ذهن متبادر مي‌سازد و دقيقاً همين انحصار معنايي است که جوامع اسلامي را نسبت به پديده مُد و فشن و کاربرد مفهوم جديدي به نام « مُد يا فشن اسلامي» حساس کرده است.

با رونق گرفتن مُد و مُدگرايي که تاريخچه آن در ايران به 85 سال پيش - 1931 ميلادي- بر مي گردد، بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، مفهومي جديدي تحت عنوان « مُداسلامي يا فشن اسلامي» پا به ميدان پوشش و آرايش مردم گذاشت که حاميان اين پديده آن را رشته اي هنري – ترکيبي از هنر و جذابيت - با حضور مدل زنده ايراني، تعريف مي کنند که اصول حرفه اي مدلينگ را با قوانين و ضوابط اسلامي و ملي رعايت مي کند.

از سال 1382 که نخستين نمايش زنده لباس در ايران در "هتل هما " برگزار شد تا کنون فعاليت هاي مدلينگ در ايران به صورت آزمون و خطا پيش مي رود، چيزي که به نظر مي رسد درصد " خطا" ي آن با تحول در نوع فعاليت مدلينگ ها در شبکه هاي مجازي بيشتر از رسيدن به نتيجه مطلوب است!.

آمارهاي ارائه شده در ارديبهشت امسال از سوي مرکز جرايم سازمان يافته در مبارزه با شبکه هاي مدلينگ، نشان دهنده اين واقعيت است که مدلينگ در ايران نه به صورت حرفه اي بلکه آماتور و خلاف قانون در حال اجراست ؛« شناسايي 170 نفر از گردانندگان صفحات غيراخلاقي و مدل‌هاي همراه آنها در اينستاگرام كه تحت عناوين مزون‌هاي طراحي و فروش لباس فعاليت مي‌كردند و همچنين اشغال 20 درصدي فضاي اين شبكه با موضوعات مدلينگ و ابتذال حرفه‌اي» شاهدي بر صدق قول اين مدعاست.

به غير از مدل هاي ارائه شده توسط طراحان که بيشتر آنها فاصله زيادي با فرهنگ و سنن ايراني دارد و در واقع برداشتي کاملا آزاد از طرح هاي غربي است، بحث شکل اجرا و نمايش نيز چالش برانگيز است، به ويژه در حوزه اجرا زنان مدلينگ که هر چند سعي شده است آن را «ايرانيزه »کنند! اما شاهد ناهنجاري هاي زيادي هستيم.که منافات بسياري با فرهنگ ما دارد. از جمله مي توان به تصاوير مبتذل و در مواردي مستهجن مدل‌هاي حرفه‌اي و نيز آماتور ايراني اشاره کرد که اغلب اقدامات فعالان اين حوزه كاملا هوشمند و داراي ساختار شبكه‌اي هستند.

به طور کلي هدف از اين گونه حضور در عرصه مُد و مُدلينگ «ترويج ابتذال فراگير با رواج مدلينگ حرفه‌اي و با هدف عادي سازي بي‌بند و باري»، «توليد و تبليغ پوشش‌هاي خلاف عرف جامعه ايراني و لباس‌هاي نيمه‌عريان در فضاي اجتماعي»، «ايجاد جذابيت براي دختران و پسران جوان براي حضور موثر در اين فرآيند از طريق پيشنهادات فريبنده كسب درآمد، كسب شهرت و ارضاي شهوات» و «حمايت همه‌جانبه رسانه‌اي و تبليغي خارج كشور از مدل‌هاي حرفه‌اي و ستاره‌سازي از آنها و تشويق افراد غيرحرفه‌اي به ورود به اين چرخه براي بالا بردن مصرف توليدات تبليغ شده» است.

چنانچه شاهد تغيير شغل بسياري از بازيگران زن ايراني به سمت مدلينگ در کشور ترکيه هستيم! و کار به جاي رسيده است که در شبکه هاي مجازي اعم از تلگرام و اينستاگرام از هر 10 نفر قريب 5 نفر «ورک ات مدلينگ» هستند!.

اما فعالان در عرصه مُد و پوشاک، مصرانه بر اين عقيده هستند که عدم قوت و استمرار در اجراي نمايش زنده، خلاء و حُفره اي بين فروشنده طرح و خريدار است و صرف کاتالوگ در اين پروسه کافي نيست و اگر ما به دنبال برند کردن، طرح هاي ايراني هستيم بايد اين خلاء را مرتفع سازيم، اين در حالي است که  بايد ديد قانون جمهوري اسلامي ايران  براي چنين مطالبه اي چه تمهيداتي داشته است و آيا عرف و فرهنگ ملي ما پذيرايي چنين گرته برداري هاي فرهنگي از غرب هست يا نه؟ آيا به راستي مي شود در ايران، " مُدلينگ اسلامي" را به صنعت تبديل کرد؟

 با توجه به افزايش روز افزون مسلمانان در کشورهاي اروپايي نظير اتريش، فرانسه وآلمان و همچنين بازار پرمصرف جهان اسلام نبايد نيازهاي زنان مسلمان ناديده انگاشته شود، اين نيازسنجي را وبسايت جهاني فشن استايل ژانويه 2016 درک کرده و عکس مدلينگ زنان جوان محجبه با پيراهن‌هاي پوشيده اسلامي را روي پايگاه اينترنتي خود قرار داد در پس چنين حرکت نادري سختگيرانه ترين قوانين تبعيض آميزي علاوه بر ممنوعيت چادر و داشتن هرگونه نماد مذهبي، عليه 5 ميليون شهروند مسلمان در شهرهاي پاريس، نيويورک، لندن و ميلان اسپانيا و ضع شد. 

اما با وجود تمام اين موانع طراحان لباس اروپايي پيش‌بيني کرده‌اند تا سال 2019 رقم قابل توجهي بالغ بر 443 ميليارد يورو از فروش مدهاي با طراحي اسلامي عايد شرکت‌هاي عرضه‌کننده شود و باز سؤال اينجاست که ايران در اين تجارت جهاني چه ميزان توان رقابت مي تواند داشته باشد؟

به دنبال گسترش توجه جوانان ايراني اعم از دختر و پسر از رنگ سال به سمت مدل هاي روز و به نظور غرق نشدن جامعه در مدل هاي وارداتي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي کارگروه سازماندهي مد و لباس را در زيرمجموعه اين وزارتخانه راه اندازي کرد و به نوبه آن بنابر گفته " حميدقبادي" دبير کارگروه ساماندهي مد ولباس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، قرار بر طراحي بانک اطلاعاتي مدلينگ که منطبق با اصول و مقررات اسلامي و ديني عمل کند، شد که البته تا کنون خبري از اين بانک اطلاعاتي نيست؟!

با عنايت به استفتاء شماره 4128818 مقام معظم رهبري، مبني بر اينکه آيا فعاليت کاري آقايان و بانواني که در راستاي ترويج پوشش‌هاي مناسب و مورد تأييد اسلامي فعاليت تبليغاتي انجام مي‌دهند يعني عکس و تصوير ايشان در جرايد يا رسانه‌هاي مورد تأييد منتشر مي‌گردد و يا ديگران لباس پوشيده شده توسط ايشان را مي‌بينند، از لحاظ شرعي ايراد دارد؟ پاسخ معظم له « با حفظ پوشش کامل و حريم ضوابط شرعي و مقررات اسلامي، مانعي ندارد.» بايد از مسئولان ذي ربط پرسيد، چرا شرايط کنوني جامعه در حوزه مُد ومُدلينگ اينقدر اسفناک است.

قدرت و گستره فعاليت شبکه هاي غيرقانوني مدلينگ به حدي است که با صراحت مي توان گفت جور کارگروه ساماندهي مد ولباس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلام را بيشتر، شوها و مجلات زيرزميني مي کشند آن هم با استفاده از مدل هايي آموزش ديده در کشورهاي همسايه! که بنابر گفته برخي از مدلينگ هاي نسبتاً نامي ايران بيشتر از اقوام مديران اين دست  مراکز غيرقانوني بوده و حتي با 10  نوع عمل جراحي در صورت و انواع تزريق ها هنوز به ويژگي هاي يک مدل نه تنها در ايران اسلامي بلکه هيچ جاي دنيا نرسيده اند؟ از نمونه بارز اين شبکه هاي غيرقانوني مي توان به بزرگترين شبکه سازمان يافته مدلينگ در زاهدان اشاره کرد که مهرماه گذشته متلاشي شد. 

البته در زمينه نحوه برخورد با فعالين عرصه مدلينگ در فضاي مجازي، بايد گفت در قانون مدلينگ بودن جرم نيست؛ اما اشاره شده است که اگر عکس‌هايي از فرد توسط شخص او منتشر داده شود براي او جرايمي در نظر گرفته مي‌شود که جزو جرايم رايانه اي و بر اساس ماده 638 و 742 قانون مجازات اسلامي اين تخلفات قابل پيگيري است. اين مورد را بايد به ماده 742 قانون مجازات اسلامي، فصل چهارم ـ جرائم عليه عفت و اخلاق عمومي، (ماده14) اضافه کرد؛ «هرکس به وسيله سامانه‌هاي رايانه‌اي يا مخابراتي يا حامل‌هاي داده محتويات مستهجن را منتشر، توزيع يا معامله کند يا به قصد تجارت يا افساد توليد يا ذخيره يا نگهداري کند، به حبس از نود و يک روز تا دو سال يا جزاي نقدي از پنج ميليون (5.000.000) ريال تا چهل ميليون (40.000.000) ريال يا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»

با عنايت به آنچه که گفته شد و با توجه به احوالات فرهنگي جامعه که نشان دهنده نياز اقشار جامعه اعم از زن و مرد به مبحث " مُد " و در کنارش" مُدلينگ" است، به نظر مي رسد پاک کردن صورت مسئله ساده ترين راهکاري است که به ذهن مي رسد اما عملياتي نخواهد شد، از اين رو بهترين روش براي مقابله بار مُد و مُدگرايي وارداتي از فرهنگ غرب و پيامدهاي نابه هنجار آن  توجه کافي به داشته هاي فرهنگي، اعتماد به برندهاي داخلي، تقويت بنيه علمي و دانش بومي طراحان، قانونمندتر کردن مبحث مد و مدلينگ در کشور، دقت نظر در حسن اجراي قوانين مصوبه و صبر و تلاش براي تغيير ذائقه جواناني است که اگر حداقل 20 سال داشته باشند 10 سال از عمر خود را با طرح هاي منشعب شده از طراحي هاي غربي گذرانده اند.

در اين مسير بنياد ملي مد و لباس اسلامي ايراني و کارگروه سازمان دهي مد و لباس وزارت فرهنگ و ارشاداسلامي دو بازوي توانمندي هستند که بايد بر اساس واقعيت ها و بايد و نبايدهاي جامعه اسلامي که برگرفته از شرع مقدس است، وارد عمل شده و راه هاي نهادينه شدن بيش از پيش فرهنگ ايراني اسلامي را در قالب مدهاي جديد و به دور از تقليد جوامع غربي و صد البته بدون نياز به تبرج و خودنمايي بر روي صفحه تبليغاتي در جهت بازگرداندن عفاف و حيا به تمامي ابعاد جامعه مهيا سازند.

در اين مسير نبايد از بازار جهاني " مد و پوشاک اسلامي و به تبع " مدلينگ اسلامي " غافل بود چرا که بنابر نيازسنجي صورت گرفته شرکت هاي خارجي بدون پشتوانه فرهنگي و علمي و بومي به اين مقوله، بازار پوشاک اسلامي را هر چند محدود تر از ساير بازارهاي مد ولباس ، صد در صد در اختيار دارند.